EUROPA DLA OBYWATELI

Projekt pt. „Debata o przyszłości Europy – jak oswoić eurosceptycyzm” został sfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu „Europa dla obywateli”    

Dotyczy u 2.1 - Działanie Partnerstwo miast

Udział: projekt umożliwił bezpośrednie spotkanie około 180 osób – przedstawicieli samorządów, świata nauki, organizacji pozarządowych oraz zainteresowanych przyszłością Europy mieszkańców Rybnika i miast partnerskich, z których ok. 100 pochodziło z miasta Rybnika (Polska), 53 z miasta Dorsten (Niemcy), 10 z miasta Antrim i Newtownabbey (Wielka Brytania), 3 z miasta Larisa (Grecja), 5 z miasta Eurasburg (Niemcy),
5 z regionu Algarve (Portugalia)

Miejsce/Daty: spotkanie odbyło się w Rybniku, w Polsce, w dniach od 15.06.2017 do 18.06.2017

Krótki opis:
W ramach projektu zrealizowane zostały 2 wydarzenia: Debata o przyszłości Europy pod hasłem „Jak oswoić eurosceptycyzm” oraz warsztaty objazdowe po Rybniku „szlakiem inwestycji unijnych”, które odbyły się w piątek 16 czerwca 2017 r. Dodatkowo zorganizowany został  także wyjazd do Katowic w  sobotę 17 czerwca 2017 r. w celu zwiedzenia nowej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz Muzeum Śląskiego – obiektów, które zostały wybudowane również przy znaczącym udziale środków unijnych.

Debata została zorganizowana przez Urząd Miasta Rybnika z pomocą przedstawicieli lokalnej organizacji pozarządowej, mającej doświadczenie w realizacji projektów międzynarodowych. Oficjalnego otwarcia debaty dokonał Zastępca Prezydenta Miasta Rybnika Pan Piotra Masłowski, a naukowe wprowadzenie do tematu przygotował Pan dr hab. Tomasz Kubin – Kierownik  Pracowni Integracji Europejskiej Uniwersytetu Śląskiego, który wygłosił prelekcję pt.”Eurosceptycyzm dziś: jego przyczyny i skutki” Następnie przedstawiciele wszystkich miast partnerskich biorących udział w projekcie przedstawili stanowiska na temat nastrojów społecznych w swoich miastach i państwach związanych z szeroko pojętym terminem „eurosceptycyzmu”. Poglądy prezentowane przez gości były niezwykle interesujące i pokazały jak różnorodne są nastroje obywateli tej samej przecież - jednej Unii Europejskiej.

Przedstawiciele miasta Antrim i Newtownabbey swoje wystąpienie poświecili przede wszystkim kwestii Brexitu i jego konsekwencji. Sami zadawali sobie pytanie czy wszyscy głosujący za odłączeniem się od UE byli świadomi skutków takiej decyzji. Ich stanowisko były tym ciekawsze, że miasto Antrim i Newtownabbey leży w Irlandii Północnej, czyli w prowincji Wielkiej Brytanii, której większość mieszkańców opowiedziała się za pozostaniem w strukturach unijnych.

Przedstawiciele greckiego miasta Larisa zwrócili natomiast uwagę na osamotnienie Grecji w trudnej dla tego kraju sytuacji gospodarczej i społecznej, przede wszystkim w kontekście niezliczonej rzeszy emigrantów przypływających i stacjonujących na wybrzeżu tego kraju. Większość Greków ma ogromny żal do administracji unijnej za nałożenie na ich kraj tak restrykcyjnych wymogów finansowych, które są bezpośrednim powodem tak bezprecedensowego poziomu eurosceptycyzmu. Na koniec wystąpienia padło retoryczne pytanie, jak w takiej sytuacji – sytuacji braku perspektyw, szczególnie wśród młodych ludzi, wywołanych restrykcjami unijnymi, można oczekiwać postaw proeuropejskich.

Gospodarz spotkania – przedstawiciel Rybnika podkreślał natomiast, że Polska jest jednym z tych państw, które gospodarczo i rozwojowo najbardziej skorzystały z członkostwa w Unii. W polskim społeczeństwie nadal ugruntowane jest jednak myślenie „my” i „oni”, gdzie „oni” oznacza Unię Europejską. O ile Polacy chętnie korzystają z przywilejów bycia członkami Unii Europejskiej, to dużo trudniej przychodzi im przyjęcie współodpowiedzialności za rozwiązywanie problemów i trudności Unii.
Przedstawiciele niemieckich miast Dorsten i Eurasburga kontynuowali tę myśl, dodając, że w obliczu kryzysu imigracyjnego, spadku zaufania do struktur unijnych, ścierania się interesów państw członkowskich czy pojawiających się w różnych krajach głosów o pójście w ślady Wielkiej Brytanii, kluczowa powinna być solidarność i poczucie wspólnoty. Niemieccy prelegenci kilkakrotnie powtórzyli, że obowiązkiem rozwiniętej Europy jest pomoc słabszym i to nie tylko wewnątrz swoich struktur ale także na arenie międzynarodowej.

Goście z portugalskiego regionu Algarve z kolei prezentowali stanowisko euroentuzjastów. Podkreślali, że społeczeństwo w Portugalii jest zadowolone z członkostwa  w Unii Europejskiej, że docenia się wszelkie programy pomocowe – przede wszystkim te kierowane do młodych ludzi. Zwrócili uwagę, że kwestią priorytetową dla młodych ludzi są wewnętrzne problemy i zmagania z kryzysem demograficznym oraz poszukiwanie pracy, a sprawy dotyczące kryzysu migracyjnego, zachwiania stabilności Unii czy kwestia Brexitu są dla portugalskiego społeczeństwa bardzo odległe i nie do końca zrozumiałe.

Drugą część spotkania poprowadził gość z Portugalii – Bruno Antonio, który zachęcił  uczestników do refleksji na temat wzajemnego oddziaływania Unii Europejskiej i samorządów na różnych płaszczyznach. Wcześniej przygotowane pytania wzbudziły bardzo ożywioną dyskusję, w której uczestniczyli zarówno przedstawiciele oficjalnych delegacji miast partnerskich, jak i zwykli obywatele. Po ponad godzinnej bardzo ciekawej wymianie poglądów wszyscy uczestnicy przyznali, że w ich ocenie Brexit jest bez wątpienia ogromnym wyzwaniem dla wspólnoty europejskiej, ale raczej stanie się początkiem dyskusji o doskonaleniu struktur unijnych niż początkiem rozpadu wspólnoty. Jeśli chodzi o korzyści i trudności jakie płyną z członkostwa w UE to wszyscy uczestnicy znowu byli zgodni, że wspólny rynek, Strefa Schengen i potężne środki finansowe dostępne w funduszach strukturalnych są nieocenioną wartością wspólnoty europejskiej, jednak nadal brakuje równości między krajami (zwłaszcza w zakresie podejmowania decyzji) i poczucia obywatelstwa europejskiego wśród mieszkańców Unii Europejskiej.

Szczególną uwagę podczas dyskusji poświęcono roli samorządów w kształtowaniu jedności UE. Zdaniem uczestników to właśnie samorządowy i władze lokalne powinny odgrywać kluczową rolę w kształtowaniu postaw proeuropejskich, pokazując w jaki sposób polityka UE pozytywnie oddziałuje na codzienne życie obywateli. Na zakończenie debaty sformułowane zostały wnioski i wszyscy uczestnicy zgodnie uznali, że ich realizacja z pewnością przyczyni się do znaczącego ograniczenia eurosceptycyzmu:

• Samorządy powinny odgrywać fundamentalną rolę w kształtowaniu postaw proeuropejskich, pokazując w jaki sposób polityka Unii Europejskiej pozytywnie oddziałuje na codzienne życie obywateli.

• Kształtowanie postaw proeuropejskich i budowanie poczucia obywatelstwa europejskiego powinno przejść z etapu deklaracji do etapu konkretnych działań, nawet tak prostych jak symboliczne świętowanie ważnych wydarzeń europejskich na poziomie lokalnym czy organizowanie w szkołach zajęć związanych z kształtowaniem rzeczywistego poczucia przynależności do Unii Europejskiej i obywatelstwa europejskiego.

• Koniecznie musi się zmienić sposób mówienia o strukturach unijnych w samorządach. Należy zaprzestać stosowania retoryki opartej na myśleniu w kategoriach „my-oni”; przerzucania winy i odpowiedzialności za problemy i trudne decyzje na struktury unijne, przy jednoczesnym przypisywaniu sobie wszystkich sukcesów.

• Samorządy powinny przybliżać mieszkańcom Unię Europejską – powinny być łącznikiem między politykami i urzędnikami europejskimi a obywatelami.

• Niezbędna jest decentralizacja struktur unijnych, przybliżenie ich obywatelom; instytucje unijne powinny być bardziej dostępne dla obywateli i być może bardziej rozproszone po krajach członkowskich.